Στις 30 Νοεμβρίου του 1999, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου συνεδρίαζε στο Σηάτλ των Ηνωμένων Πολιτειών. Εκατοντάδες άνθρωποι μαζεύτηκαν από το πρωί στους άδειους δρόμους κλείνοντας όλες τις βασικές οδικές αρτηρίες προς το κέντρο της πόλης. Από διαφορετικές κατευθύνσεις, ομάδες διαδηλωτών άρχισαν να κινούνται προς το κέντρο. Κάποιες ομάδες κρατούσαν πανό και σημαίες, άλλες έφτιαξαν οδοφράγματα και έκλεισαν δρόμους, άλλες άρχισαν να κάνουν βανδαλισμούς. Διαδηλωτές από χώρες του τρίτου κόσμου ενώθηκαν με ομάδες φοιτητών, και αναρχικοί κινούνταν παράλληλα με εκπροσώπους περιβαλλοντικών οργανώσεων. Άνθρωποι από ποικίλες και διαφορετικές μη κυβερνητικές οργανώσεις ένωσαν τις δυνάμεις τους κατά της παγκοσμιοποίησης και παρέλυσαν το κέντρο του Σηάτλ. Συνολικά 60.000 διαδηλωτές κατέβηκαν στους δρόμους της πόλης εκείνη την μέρα, πάνω από 600 συνελήφθησαν, σε 30 εκατομμύρια δολάρια υπολογίστηκαν οι ζημιές, και οι διαβουλεύσεις του Οργανισμού Εμπορίου σταμάτησαν πριν την ώρα τους. Τα γεγονότα της ημέρας εκείνης έμειναν γνωστά ως ‘Η μάχη του Σηάτλ’. Τι ήταν όμως το τόσο διαφορετικό σχετικά με αυτή την μεγάλη διαμαρτυρία; Ο συντονισμός, η ενημέρωση και η οργάνωση των ομάδων που συμμετείχαν έγιναν μέσω ίντερνετ. Ήταν η πρώτη φορά που ακτιβιστές διαφορετικών ομάδων και κατευθύνσεων χρησιμοποίησαν το διαδίκτυο τόσο αποτελεσματικά. Για πολλούς, εκείνη ήταν η μέρα που ο ακτιβισμός άλλαξε σελίδα.
Κυβερνοακτιβισμός;
Ο ακτιβισμός όπως τον γνωρίζαμε ήταν μια δύσκολη, επίπονη και πολλές φορές επικίνδυνη υπόθεση. Η πρώτη εικόνα που έρχεται στο μυαλό μας όταν μιλάμε για ακτιβιστές είναι ομάδες ριψοκίνδυνων ανθρώπων αλυσοδεμένων σε δέντρα ή στριμωγμένων σε μικρές βαρκούλες μπροστά από θωρηκτά υπερωκεάνια. Αλλά ακόμα και οι ειρηνικές πορείες ή οι διαδηλώσεις σε διάφορα μέρη του πλανήτη δεν είναι πάντα τόσο ασφαλείς ούτε έχουν πάντοτε αίσιο τέλος. Ακριβώς λόγω των δυσκολιών και των κινδύνων, ο ακτιβισμός ήταν δουλειά των λίγων γενναίων και τολμηρών.
Αλλά όχι πια! Έχεις κομπιούτερ; Έ, λοιπόν μπορείς κι εσύ να είσαι ακτιβιστής.
Ας πούμε ότι θέλετε να τραβήξετε την προσοχή σε ένα σημαντικό πρόβλημα της περιοχής σας. Δεν χρειάζεται πλέον να κάνετε κάτι εντυπωσιακό ή ριψοκίνδυνο για να ευαισθητοποιήσετε τον κόσμο. Απλώς στείλτε ένα e-mail, ανεβάστε ένα blog ή ξεκινήστε μια ηλεκτρονική εκστρατεία σε μια δικτυακή σελίδα ακτιβισμού. Τόσο απλά. Τόσο εύκολα.
Ο ακτιβιστής του σήμερα το μόνο που χρειάζεται είναι έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή και μια σύνδεση στο ίντερνετ. Ο ακτιβισμός πλέον έχει μπει δυναμικά στην ηλεκτρονική πραγματικότητα. Το ίντερνετ προσφέρει απεριόριστες δυνατότητες για γρήγορη ενημέρωση, ελεύθερη διακίνηση ιδεών και επικοινωνία χωρίς κόστος και με την μέγιστη δυνατή ταχύτητα. Και το πιο σημαντικό: το όποιο μήνυμα θα φτάσει σε πολύ περισσότερους αποδέκτες ενώ συγχρόνως η απάντηση των ενδιαφερόμενων θα είναι άμεση. Φθηνό, γρήγορο, ελεύθερο και παγκόσμιο το ίντερνετ είναι το απόλυτο εργαλείο ακτιβισμού. Σκέψου τοπικά, δράσε παγκόσμια!
Μικρή ιστορία του κυβερνοακτιβισμού:
Τα παραδείγματα από την πρόσφατη, σύντομη αλλά εντυπωσιακή ιστορία του ηλεκτρονικού ακτιβισμού αποδεικνύουν την χρησιμότητα του διαδικτύου ως βασικού οργάνου ακτιβισμού. Το 1996 μια ομάδα ακτιβιστών από το Μόντρεαλ του Καναδά (COBP) έμαθε για τα σχέδια μιας ελβετικής οργάνωσης (Le Drapeau Noir) να διοργανώσει μια Ημέρα Κατά της Αστυνομικής Βίας. Αποφάσισαν να βοηθήσουν στέλνοντας ένα e-mail alert που καλούσε σε παγκόσμια διαδήλωση κατά της αστυνομικής βίας και ανέλαβαν να συντονίσουν και να προσφέρουν πληροφορίες σε όποια ομάδα ενδιαφερόταν να συμμετέχει. Πάνω από 40 οργανισμοί δήλωσαν την υποστήριξή τους, και το Σαββατοκύριακο 14 και 15 Μαΐου του 1997, η Ημέρα Κατά της Αστυνομικής Βίας χαιρετίστηκε με διαδηλώσεις, σεμινάρια, συναυλίες και δωρεές σε πληθώρα χωρών: Ισπανία, Κροατία, Σουηδία, Ελβετία, Γιουγκοσλαβία, Νέα Ζηλανδία, Καναδά, Ηνωμένες Πολιτείες, Βραζιλία, Νότια Αφρική, Μπαγκλαντές και Παλαιστίνη. Η ακτιβίστρια Ντη Λεκόμτ που έκανε το άνοιγμα προς το διαδίκτυο και έκανε παγκόσμια γνωστή την προσπάθεια, είχε αρχίσει να χρησιμοποιεί το ίντερνετ μόλις δύο εβδομάδες πριν και το μόνο που ήξερε να κάνει ήταν να χρησιμοποιεί το e-mail της. Πράγμα που όπως αποδείχτηκε ήταν υπεραρκετό.
Το 1998 οι Ζαπατίστας του Μεξικού χρησιμοποίησαν κινητά τηλέφωνα και το διαδίκτυο για να έρθουν σε επαφή με ακτιβιστές των αναπτυγμένων κρατών, να προβάλουν τις θέσεις τους και να ζητήσουν βοήθεια. Συγχρόνως βοήθησαν στην δημιουργία της οργάνωσης κατά της παγκοσμιοποίησης People’s Global Action (PGA) που διοργάνωσε τις διαμαρτυρίες κατά του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου στην Γένοβα την ίδια χρονιά. To 1999, προκειμένου να υπάρχει ένα όργανο συντονισμού και απευθείας κάλυψης των διαμαρτυριών στο Σηάτλ, γεννήθηκε το Indymedia, ένα παγκόσμιο ανεξάρτητο δίκτυο ενημέρωσης και ακτιβισμού που σήμερα αριθμεί πάνω από 70 ανεξάρτητα δικτυακά κέντρα πληροφόρησης σε όλο τον κόσμο.
Οι ακτιβιστικές περιβαλλοντικές οργανώσεις δεν έμειναν πίσω στην εκμετάλλευση του ίντερνετ, με πρώτη και καλύτερη την Greenpeace. Τον Ιούνιο του 2000 ακτιβιστές της οργάνωσης εγκατέστησαν μια ηλεκτρονική κάμερα (webcam) στο άκρο ενός αγωγού έκχυσης ραδιενεργών αποβλήτων της γαλλικής εταιρείας Cogema. Η κάμερα μετέδιδε ζωντανά μέσω διαδικτύου την ραδιενεργή μόλυνση την ώρα που συνέβαινε καλώντας υποστηρικτές να καταγγείλουν την πράξη. Μετά από 2500 e-mails προς την εταιρεία και τους υπεύθυνους η Cogema αναγκάστηκε να αντιδράσει και εν τέλει να κλείσει τον αγωγό.
Κι αν νομίζετε ότι η φυσική παρουσία ακτιβιστών είναι απαραίτητη σε κάποιο βαθμό, τότε σκεφτείτε τον κυβερνοακτιβισμό που έλαβε χώρα το 2008 για την αποκάλυψη των βιαιοτήτων που συνέβησαν στην Κένυα μετά την εκλογική αναμέτρηση εκείνου του Νοεμβρίου. Δημοσιογράφοι και ακτιβιστές από την Κένυα χρησιμοποίησαν τα blogs, το facebook, το Flicker, ή το Twitter για να καταγγείλουν τις ακρότητες που συνέβαιναν μετά τις εκλογές, όταν η κυβέρνηση επίσημα αρνούταν κάθε αναφορά για βίαια επεισόδια και μάλιστα απαγόρευε κάθε ζωντανή δημοσιογραφική κάλυψη. Προσωπικές μαρτυρίες, φωτογραφίες, καταγγελίες θυμάτων και βίντεο κατέκλυσαν το ίντερνετ καλώντας τον κόσμο να δει τι συμβαίνει πραγματικά, να βοηθήσει και να καταγγείλει. Η Κένυα βρέθηκε στο κέντρο του ενδιαφέροντος του κυβερνοχώρου, δεκάδες ομάδες ακτιβιστών έστειλαν μηνύματα υποστήριξης και συγκέντρωσαν χρήματα για να βοηθήσουν και πάνω από όλα η αλήθεια διέρρευσε σε όλη την υφήλιο. 200 νεκροί, εκατοντάδες τραυματίες, και δεκάδες χιλιάδες άστεγοι πολίτες της Κένυας δεν έμειναν ένα εσωτερικό μυστικό. Η διεθνής κοινότητα αναγκάστηκε να δει την αλήθεια και να δράσει.
Με ανάλογο τρόπο, αλλά σε ένα εντελώς διαφορετικό επίπεδο, οι κυβερνοακτιβιστές επηρέασαν την διαμάχη για την ανεξαρτητοποίηση του Κοσόβου. Ο καταιγισμός πληροφοριών μέσω δικτύου, η ακατάπαυστη προπαγάνδα, η δαιμονοποίηση των αντιπάλων και οι κλήσεις για υποστήριξη και από τα δύο στρατόπεδα έφτασαν σε τέτοιο σημείο έντασης που η ηλεκτρονική σύγκρουση για το Κόσοβο χαρακτηρίστηκε ο πρώτος πόλεμος στο ίντερνετ! Και για να μην πηγαίνουμε μακριά, αν ρίξετε μια ματιά σε blogs και ιστοσελίδες αφιερωμένες στην διαμάχη για την ονομασία της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας που αφορούν και τις δύο πλευρές, τότε μάλλον ο δεύτερος πόλεμος του διαδικτύου έχει ήδη ξεσπάσει…
Οδηγίες χρήσεως για εικονικούς ακτιβιστές:
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Πως μπορεί να γίνει κανείς κυβερνοακτιβιστής; Σύμφωνα με το «Εγχειρίδιο του Εικονικού Ακτιβιστή» που θα βρείτε στην σελίδα της οργάνωσης ακτιβισμού NetAction, «εάν μπορείς να γράψεις και να διαβάσεις και το κομπιούτερ σου έχει σύνδεση στο ίντερνετ, μπορείς κι εσύ να είσαι κυβερνοακτιβιστής!». Ο ακτιβισμός μέσω ίντερνετ απλώνετε σε πέντε βασικούς άξονες: την συγκέντρωση πληροφοριών, τη δημοσίευση σκοπών και απόψεων, τον διάλογο ανάμεσα σε ομάδες και μεμονωμένους ακτιβιστές, τον συντονισμό για δράση και την λήψη αποφάσεων. Τα πράγματα είναι απλά. Ο εικονικός ακτιβιστής σερφάρει στο δίκτυο αναζητώντας πληροφορίες, ανεβάζει ιστοσελίδες, ή χρησιμοποιεί ήδη υπάρχουσες για να δημοσιεύσει το υλικό του, στέλνει απόψεις και μηνύματα μέσω e-mail και κάνει διάλογο με άλλους χρήστες για να δημιουργήσει συμμαχίες, να οργανώσει κινητοποιήσεις και να συντονίσει την δράση του. Μια πληθώρα δικτυακών τόπων και προγραμμάτων υπάρχουν εκεί έξω για να τον βοηθήσουν σε κάθε του βήμα.
Ε-mail: Το e-mail είναι το πρώτο και το πρωταρχικό εργαλείο που θα χρησιμοποιήσει ο επίδοξος κυβερνοακτιβιστής. Παλαιότερα το να μοιράσει κανείς φυλλάδια ή να στείλει γράμματα για να κινητοποιήσει το κοινό ήταν μια αργή και πολυέξοδη διαδικασία, που συχνά περιόριζε τον αριθμό των αποδεκτών, λόγω χαμηλών κονδυλίων και γεωγραφικών περιορισμών. Σήμερα, με ένα e-mail, ο ακτιβιστής μπορεί να φτάσει άμεσα, γρήγορα και χωρίς κόστος ένα απεριόριστο αριθμό αποδεκτών σε όλα τα πλάτη και μήκη της γης.
Διάφοροι οδηγοί ακτιβισμού θα σας μάθουν πως ακριβώς να γράψετε ένα e-mail για να μη καταλήξει στα σκουπίδια του αποδέκτη και να έχει πιθανότητες να επηρεάσει και να συγκινήσει για τον σκοπό σας. Η οργάνωση NetAction, για παράδειγμα, που προωθεί την χρήση της τεχνολογίας και του διαδικτύου για καμπάνιες ακτιβισμού και επίδοξους κυβερνοακτιβιστές, παρέχει πλήρη οδηγό για την σωστή χρήση του e-mail, εργαλεία και σελίδες δημοσίευσης, προτάσεις για την συγκέντρωση χρημάτων, ετικέτα συμπεριφοράς του σωστού κυβερνοακτιβιστή και στρατηγικές για την επιτυχία κάθε ακτιβιστικής προσπάθειας. Όπως λένε οι εικονικοί ακτιβιστές, ένα εκατομμύριο e-mails είναι πιο εκκωφαντικό από μια επίθεση hacking.
Η δημοσίευση της καμπάνιας ή του σκοπού σας είναι ένα πολύ σημαντικό βήμα, όπως και το να βρείτε μια εκστρατεία ακτιβισμού στην οποία θέλετε να συμμετέχετε και να βοηθήσετε ενεργά. Δεκάδες ακτιβιστικές ιστοσελίδες, blogs, forums, (ή ακόμα και causes στο facebook), ζητούν υποστηρικτές για ποικίλα περιβαλλοντικά, πολιτικά ή ανθρωπιστικά ζητήματα. Πολλά από αυτά τα μέσα επιτρέπουν και την δική σας δημοσίευση στόχων, απόψεων ή εκστρατειών. Διαθέτουν μάλιστα τα απαραίτητα προγράμματα (software), κώδικες ή εγχειρίδια χρήσης, ώστε να μπορέσετε να ξεκινήσετε την δική σας καμπάνια, άμεσα, εύκολα και δωρεάν.
Indymedia: Το Indymedia, το παγκόσμιο δίκτυο αντιπληροφόρησης από τα κάτω, όπως αναφέρεται στο Αθηναϊκό IMC, είναι το ιδανικό σημείο να ξεκινήσει την αναζήτησή του ο επίδοξος ακτιβιστής. Κάθε τοπικό κέντρο Indymedia έχει τους δικούς του ανεξάρτητους στόχους, που καθορίζονται από τους τοπικούς διαχειριστές και προάγει την ελεύθερη και μη-εμπορευματική ενημέρωση από ακτιβιστές-δημοσιογράφους. Στην ουσία καλεί τους απλούς ανθρώπους να πάρουν την ειδησεογραφία στα χέρια τους, να πάρουν θέση και να ανταλλάξουν απόψεις. Στο κεντρικό «παγκόσμιο» Indymedia ο κυβερνοακτιβιστής θα βρει πληροφορίες για διεθνή ζητήματα και καμπάνιες, ενώ στα τοπικά IMC θα ενημερωθεί και θα ενημερώσει για τα νέα και τις προσπάθειες της περιοχής του, θα έρθει σε επαφή με άλλους ακτιβιστές και θα συντονιστεί στις τοπικές δράσεις. Η ελεύθερη πληροφόρηση είναι όπλο στα χέρια του κυβερνοακτιβιστή.
Activism networks: Σε οργανώσεις όπως το ActivismNetwork.org, το NetAction.org και το Activism.net ο κυβερνοακτιβιστής θα βρει οδηγίες για να ξεκινήσει την δική του καμπάνια, εγχειρίδια σωστής χρήσης, στρατηγικές και χώρο να φιλοξενήσει την εκστρατεία του χωρίς κόστος. Επιπλέον, οι ιστοσελίδες των οργανώσεων αυτών προσφέρουν το απαραίτητο λογισμικό για να χτίσει ο επίδοξος ακτιβιστής την καμπάνια του και να τραβήξει την προσοχή του κοινού στην προσπάθειά του. Οι επεξηγήσεις που προσφέρουν είναι σαφής και λεπτομερείς, και πάνω από όλα εντελώς δωρεάν, οπότε ο νέος κυβερνοακτιβιστής δεν θα συναντήσει προβλήματα στην δημιουργία της καμπάνιας του και στην προώθηση της ιδέας του.
Συγχρόνως, στις περισσότερες από αυτές τις οργανώσεις ο ενδιαφερόμενος ακτιβιστής μπορεί να βρει λίστες με ήδη υπάρχουσες καμπάνιες και τρόπους να επικοινωνήσει με τους διοργανωτές τους. Μέσω αυτών μπορεί να γραφτεί στα newsgroups που τον ενδιαφέρουν, να μπει σε forums διαλόγου, να γίνει υποστηρικτής κάποιας εκστρατείας ή και να προσφέρει δωρεές σε σκοπούς που τον συγκινούν. Αν τώρα νιώθει έτοιμος να συμμετέχει ακόμα πιο ενεργά, μπορεί να αναζητήσει τις διοργανώσεις και τα γεγονότα που θα λάβουν χώρα σε κάποια περιοχή κοντά του και να φροντίσει να είναι εκεί.
Για παράδειγμα, στο CampusActivism, μέλος του δικτύου ActivismNetwork.org, βρήκαμε τοπικές, εθνικές (ΗΠΑ) και διεθνείς καμπάνιες που καλύπτουν κάθε κίνηση ακτιβισμού. Ενδεικτικά, υπάρχουν εκστρατείες με θέμα τις καθαρότερες μορφές ενέργειας, το τέλος του πολέμου, το AIDS, τα διαμάντια της Αφρικής, το μποϋκοτάζ κατά των εστιατορίων BurgerKing, την αποκάλυψη της αλήθειας για την 11η Σεπτεμβρίου, το τέλος του χρέους του τρίτου κόσμου, και το μποϋκοτάζ κατά του πανεπιστημίου της Βοστόνης (!). Μια απλή αναζήτηση είναι σίγουρο ότι θα σας οδηγήσει σε πλήθος επιλογών και σίγουρα, ακόμα και ο πιο απαιτητικός θα βρει μια καμπάνια που θα τον συγκινήσει.
Protest.Net: Το ιδανικότερο μέρος να αναζητήσει κανείς τα δρώμενα που τον ενδιαφέρουν, ή όσα θα συμβούν σε κάποια περιοχή κοντά του είναι το πόρταλ του Protest.Net. Εκεί ο κυβερνοακτιβιστής μπορεί να βρει ηλεκτρονικό ημερολόγιο με όλες τις διοργανώσεις που έγιναν ή πρόκειται να γίνουν από ακτιβιστικές οργανώσεις όλου του πλανήτη. Υπάρχουν διεξοδικά αρχειοθετημένες όλες οι εκδηλώσεις που ετοιμάζονται ανά την υφήλιο και οι περισσότερες ακτιβιστικές καμπάνιες που είναι ενεργές. Ο χρήστης μπορεί να ψάξει για εκδηλώσεις ή οργανώσεις ανά περιοχή, ανά θέμα ή ημερομηνία. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν σε αφιέρωμά τους οι Times της Νέας Υόρκης: Το Protest.Net μπορεί να φέρει μια νέα διάσταση στον πολιτικό ακτιβισμό και την ανυπακοή των πολιτών.
Στο Protest.Net μπορεί κανείς να δημοσιεύσει τις εκδηλώσεις και τις καμπάνιες της περιοχής του, να συμμετέχει σε δραστηριότητες, να βοηθήσει στην δημοσίευση και την επιλογή δράσεων που δεν έχουν ακόμα εισαχθεί στη βάση δεδομένων του δικτύου και να δωρίσει χρήματα για να συνεχιστεί η ανεξάρτητη και ελεύθερη λειτουργία του πόρταλ. Το ηλεκτρονικό αυτό καλαντάρι αποτελεί σημείο αναφοράς για την δράση πάμπολλων ακτιβιστικών οργανώσεων και αξίζει να σημειωθεί ότι ξεκίνησε από μια έξυπνη ιδέα ενός πιτσιρικά, του Χένσο Πλαθ που χρησιμοποίησε ένα απλό πρόγραμμα ημερολογίου που είχε δημιουργήσει σαν εργασία στο κολέγιο. Μια τέτοια προσπάθεια οργάνωσης, συγκέντρωσης και δημοσίευσης των απανταχού ακτιβιστικών εκδηλώσεων ήταν κάτι που έλειπε από το διαδίκτυο. Το Protest.Net είναι ανοιχτό για την δημοσίευση κάθε δράσης και εκδήλωσης, όσους υποστηριχτές κι αν έχει αυτή (από έναν μέχρι και εκατομμύρια), με μόνο περιορισμό να μην περιέχει προσβλητικά θέματα τύπου ΚΚΚ.
Περισσότερα: Ωστόσο, στο διαδίκτυο θα βρείτε και όλες τις γνωστές ακτιβιστικές οργανώσεις στους οικείους δικτυακούς τόπους τους. Το A.N.S.W.E.R με κεντρική καμπάνια την λήξη του πολέμου στο Ιράκ, την MoveOn.org για τους πιο συντηρητικούς, την Greenpeace και το WWF για την προστασία του περιβάλλοντος, την PGA κατά της παγκοσμιοποίησης και δεκάδες άλλες μη κυβερνητικές ακτιβιστικές οργανώσεις. Όλες τους δέχονται δωρεές μέσω ίντερνετ, επιτρέπουν συμμετοχή στα forums και τα newsgroups τους και έχουν ηλεκτρονική εγγραφή μέλλων.
Στο μεταξύ, σε ιστοσελίδες όπως αυτές του GlobalVoices και του openDemocracy, θα έχετε την ευκαιρία να διαβάσετε και να δημοσιεύσετε απόψεις, να ενημερωθείτε για ακτιβιστικές δράσεις, να ανταλλάξετε ιδέες και να συμμετέχετε σε ένα διεθνές forum ελεύθερης έκφρασης και πολιτικής δράσης μέσω διαδικτύου. Παρόμοιοι δικτυακοί τόποι έχουν αρχίσει να εμφανίζονται με μεγάλη συχνότητα τα τελευταία χρόνια, έτσι είναι βέβαιο ότι ο επίδοξος ακτιβιστής θα έχει την ευκαιρία να βρει πολλές σελίδες να φιλοξενήσουν τους προβληματισμούς του, να του δώσουν πληροφορίες, ιδέες και υποστήριξη και να τον καλωσορίσουν στην διεθνή κοινότητα του κυβερνοακτιβισμού.
Ο Χακτιβισμός:
Αν ο κυβερνοακτιβισμός σας φαίνετε πολύ ήπιος και δεν πιστεύεται ότι ο κόσμος μπορεί να αλλάξει μέσα από ειρηνικές διαμαρτυρίες και νόμιμα μέσα, αλλά από την άλλη δεν έχετε σκοπό να βγείτε και στους δρόμους, τότε για εσάς υπάρχει μια άλλη μορφή ηλεκτρονικού ακτιβισμού, ο χακτιβισμός (Hacktivism). Όπως προκύπτει από την λέξη, χακτιβισμός είναι ο συνδυασμός του χάκινγκ και του ακτιβισμού, ή με άλλα λόγια, ακτιβισμός και υποστήριξη πολιτικών ιδεών και εκστρατειών μέσα από την επιθετική χρήση κώδικα. Γιατί όπως λένε οι χακτιβιστές, ο κώδικας είναι ο νόμος.
Σαφώς αφορά λιγότερους ανθρώπους. Για να γίνει κάποιος χακτιβιστής πρέπει να γνωρίζει τουλάχιστον στοιχειώδη προγραμματισμό και χρήση ηλεκτρονικών κώδικων. Και να μην έχει ιδιαίτερες επιφυλάξεις για το τι είναι νόμιμο και τι παράνομο. Αλλά από την άλλη μεριά, ο χακτιβισμός επηρεάζει τους πολλούς, ιδιαίτερα αφού οι επιθέσεις χάκερ συνήθως προσελκύουν την προσοχή των μέσων μαζικής ενημέρωσης και έτσι το μήνυμα του χακτιβιστή θα περάσει άμεσα και εντυπωσιακά στο ευρύ κοινό.
Για πολλούς η αρχή του χακτιβισμού έγινε πριν από σχεδόν 20 χρόνια με το WANK worm. Τον Οκτώβριο του 1989 οι εργαζόμενοι της NASA που μπήκαν στο δίκτυο SPAN της υπηρεσίας για να εργαστούν είδαν στη θέση του λογότυπου της NASA, το σήμα του WANK worm:
Το WANK ήταν στην ουσία ένα μήνυμα κατά της χρήσης πυρηνικών ενόψει των διαμαρτυριών που είχαν διοργανώσει ακτιβιστές για να αποτρέψουν την εκτόξευση του διαστημικού οχήματος Galileo που χρησιμοποιούσε σαν καύσιμο ραδιενεργό πλουτώνιο. Η εκτόξευση εν τέλει έγινε, αλλά η NASA ξόδεψε πάνω από μισό εκατομμύριο δολάρια για να ξεφορτωθεί το worm και το θέμα πήρε διαστάσεις στα ΜΜΕ της εποχής. Οι χάκερς πίσω από την επίθεση δεν ανακαλύφθηκαν ποτέ.
Η χρήση ιών και worm κατά κυβερνητικών ή άλλων δικτύων-στόχων δεν είναι η μόνη μέθοδο που χρησιμοποιούν οι χακτιβιστές. Οι εικονικές καθιστικές διαμαρτυρίες ή οι αποκλεισμοί δικτυακών διαύλων είναι τα ηλεκτρονικά ανάλογα των καθιστικών διαμαρτυριών και των αποκλεισμών δρόμων με οδοφράγματα. Οι ακτιβιστές επισκέπτονται μια ιστοσελίδα και προσπαθούν να δημιουργήσουν τόσο πολύ μεγάλο φορτίο και κίνηση σε αυτή, ώστε να μην μπορεί να έχει πρόσβαση το κοινό. Για να ενορχηστρώσουν το χτύπημα οι χακτιβιστές θα διαθέσουν το απαραίτητο λογισμικό σε δικές τους σελίδες. Το μόνο που έχουν να κάνουν οι συμμετέχοντες είναι να επισκεφθούν το σχετικό FloodNet τόπο και το κομπιούτερ τους θα κατεβάσει το λογισμικό (συνήθως ένα JavaApplet), το οποίο θα επιχειρεί να μπει στη σελίδα-στόχο κάθε λίγα δευτερόλεπτα. Επιπλέον, το λογισμικό μπορεί να επιτρέπει στον ακτιβιστή να αφήσει ένα μήνυμα στο error log του στόχου. Για παράδειγμα, το 1998, η ομάδα χακτιβιστών Electronic Disturbance Theater (EDT) προς υποστήριξη των Ζαπατίστας, κατάφερε 10.000 άτομα από όλο τον κόσμο να συμμετέχουν στους αποκλεισμούς των ιστοσελίδων του Πρόεδρου Ζεντίλο, του Πενταγώνου και του Χρηματιστηρίου της Φρανκφούρτης. Υπολογίζετε ότι κάθε μια από τις σελίδες στόχους δεχόταν 600.000 «χτυπήματα» κάθε λεπτό.
Οι «βόμβες e-mail» είναι άλλη μια καλή κι αγαπημένη μέθοδος των χακτιβιστών. Το να στείλεις ένα μήνυμα καταγγελίας σε κάποιο κυβερνητικό στέλεχος, ακόμα κι αν το στέλνεις και το ξαναστέλνεις δύο-τρεις φορές την μέρα, είναι σίγουρα ενοχλητικό. Το να το βομβαρδίσεις, όμως, με χιλιάδες μηνύματα μέσα σε μια στιγμή, είναι πρόβλημα, αφού κάτι τέτοιο θα μπλοκάρει το e-mail του στόχου, καθιστώντας το ανίκανο να λάβει οποιασδήποτε μορφής αλληλογραφία. Ένα καλό παράδειγμα της δύναμης που μπορεί να έχει μια τέτοια μέθοδος ακτιβισμού είναι η υπόθεση του δικτύου IGC. Το 1997 το IGC (Institute for Global Communications) φιλοξένησε την ιστοσελίδα μιας έκδοσης που υποστήριζε την αυτονομία των Βάσκων. Αυτή τη φορά οι χακτιβιστές ήθελαν την σελίδα να κατέβει και για να το πετύχουν άρχισαν να βομβαρδίζουν με e-mails τα ηλεκτρονικά ταχυδρομεία των μελών και των εργαζόμενων του IGC. Το IGC δεν μπορούσε να αντέξει την επίθεση και να συνεχίσει να δουλεύει, έτσι αναγκάστηκε να κατεβάσει την επίμαχη σελίδα. Θα μπορούσε ίσως να αγνοήσει μερικά προκλητικά μηνύματα, αλλά όχι αυτό τον βομβαρδισμό e-mail.
Η κλασσικότερη δε μέθοδος χακτιβισμού, και η πιο χαρακτηριστική, είναι η «παραμόρφωση» ιστοσελίδων. Οι χακτιβιστές θα αλλάξουν το λογότυπο της σελίδας στόχου, θα προσθέσουν σε αυτή το υλικό που επιθυμούν, ή θα την κάνουν εντελώς αγνώριστη, αρκεί να περάσουν το μήνυμα τους. Εναλλακτικά, μπορούν να φροντίσουν ώστε η αναζήτηση της σελίδας-στόχου να οδηγεί σε άλλη σελίδα της επιλογής τους, όπου συνήθως θα καταγγέλλουν τον στόχο τους και θα καλούν σε υποστήριξη για τον σκοπό τους.
Όλες αυτές οι μέθοδοι, μαζί με τους ιούς, τα Trojan και τα worms, παρέχουν μεγάλη δύναμη στους χακτιβιστές. Μια επίθεση κατά ηλεκτρονικού δικτύου μπορεί να έχει καταστροφικά αποτελέσματα. Υπάρχουν αρκετά παραδείγματα που αποδεικνύουν την αίσθηση δύναμης και εξουσίας που απολαμβάνουν οι χακτιβιστές, ενώ η κάλυψη των επιθέσεων τους από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης αυξάνει αυτή την εντύπωση. Χαρακτηριστικό είναι το περιστατικό της διακήρυξης κυβερνο-πολέμου κατά των πληροφορικών υποδομών της Κίνας και του Ιράκ με αφορμή την καταπάτηση των πολιτικών δικαιωμάτων από τα ολοκληρωτικά καθεστώτα των δύο χωρών. Η διακήρυξη έγινε από την ομάδα χάκερ Legion of the Underground σε συνέντευξη τύπου του IRC τον Δεκέμβριο του 1998. Η δήλωση προκάλεσε μεγάλο ενδιαφέρον στα μέσα μαζικής ενημέρωσης αλλά και την συσπείρωση άλλων ομάδων χάκερ που αρνήθηκαν κατηγορηματικά να συμμετέχουν. Με ένα γράμμα που συνυπογράφανε ομάδες όπως οι Chaos Computer Club, Cult of the Dead Cow, Phrack και πολλές άλλες από την κοινότητα των χάκερ, απέρριψαν την διακήρυξη των LoU γράφοντας συγκεκριμένα: «Το να κηρύξει τον πόλεμο ενάντια σε μια χώρα είναι το πιο ανεύθυνο πράγμα που μπορεί να κάνει μια ομάδα χάκερ. Δεν έχει να κάνει με τον χακτιβισμό ή την ηθική των χάκερ και δεν είναι κάτι για το οποίο ένας χάκερ θα ήταν περήφανος». Τελικά οι LoU απέσυραν την διακήρυξη τους, αλλά το νόημα της υπόθεσης δεν είναι το κατά πόσο φέρθηκε ώριμα η κοινότητα των χάκερς, αλλά το ότι κανείς δεν θεώρησε ότι η απειλή των LoU ήταν ανέφικτη. Απλώς δεν ήταν σωστό να πραγματοποιηθεί.
Εν κατακλείδι…
Μέσω νόμιμων, ή και παράνομων οδών, οι κυβερνοακτιβιστές και οι χακτιβιστές είναι η νέα δυναμική μορφή ακτιβισμού στον πλανήτη. Επηρεάζουν την κοινή γνώμη εύκολα και γρήγορα και τα μηνύματα τους θα φτάσουν μέχρι τα πέρατα της γης μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα, χωρίς κόστος και χωρίς γεωγραφικούς περιορισμούς. Το ίντερνετ αλλάζει το τοπίο των πολιτικών αγώνων, την ανταλλαγή πληροφοριών και απόψεων, τον συντονισμό δράσεων σε παγκόσμιο επίπεδο και την σύγχρονη ενημέρωση. Ωστόσο, υπάρχουν προβληματισμοί σχετικά με την δυνατότητα των λιγότερο ενημερωμένων τεχνολογικά να χρησιμοποιήσουν αυτή τη μορφή ενημέρωσης και ακτιβισμού ή εκείνων που δεν έχουν πρόσβαση στις νέες τεχνολογίες, όπως οι ηλικιωμένοι, οι μετανάστες και οι φτωχότεροι πολίτες. Επιπλέον, οι κάτοικοι των χωρών του τρίτου κόσμου που έχουν και τα περισσότερα πολιτικά και οικονομικά προβλήματα που χρίζουν ακτιβιστικής βοήθειας, στερούνται βασικών υποδομών και εκπαίδευσης για την χρήση του ίντερνετ και της σύγχρονης τεχνολογίας.
Από την άλλη μεριά, ο καταιγισμός πληροφοριών, οι αντικρουόμενες και ακραίες αντιθετικές απόψεις και κινήματα, πολλές φορές πολώνουν, διασπούν ή μπερδεύουν τους ακτιβιστές με αποτέλεσμα αξιόλογες προσπάθειες να διαλύονται, να παγώνουν ή να ξεχνιούνται. Ένα ακόμα πρόβλημα, σύμφωνα με τους παραδοσιακούς ακτιβιστές, είναι ότι ο κυβερνοακτιβισμός και οι δικτυακοί τόποι προώθησής του, προσελκύουν «ακτιβιστές τουρίστες» και ανέμελους επαναστάτες που θέλουν να δοκιμάσουν τον α ή β ακτιβισμό για λίγο και μετά να κάνουν κάτι άλλο, να ικανοποιήσουν την περιέργειά τους ή να περάσουν απλώς την ώρα τους. Τέλος, η απρόσωπη φύση του ίντερνετ, μπορεί να υπονομεύσει την σημασία της προσωπικής επαφής που πάντα έπαιζε σημαντικό ρόλο στα κοινωνικοπολιτικά κινήματα. Όπως και να έχει πάντως, ο ακτιβισμός μέσω ίντερνετ είναι γεγονός, και μένει να δούμε πόσο μεγάλα και σημαντικά βήματα θα κάνει στο σύντομο μέλλον. Ίσως είναι καλή ιδέα, να μην μείνουμε απλοί παρατηρητές αλλά να βοηθήσουμε κιόλας. Το μόνο που χρειάζεται είναι ένα κομπιούτερ…
Βίκη Καρυστινού
