Τι ήταν για αιώνες ολόκληρους πιο επικίνδυνο από μια φυσική καταστροφή;
Το κυνήγι της ομορφιάς!
Νομίζεται ότι το αρσενικό χρησιμοποιούταν μόνο στα δηλητήρια; Ότι ο μόλυβδος ήταν υλικό μεταλλουργίας; Ή ότι ο υδράργυρος άνηκε αποκλειστικά στους αλχημιστές; Πλανάστε πλάνη οικτρά. Γιατί οι επικίνδυνες αυτές ουσίες, μαζί με ένα ολόκληρο οπλοστάσιο ασύμβατων όπλων, από αίμα περιστεριών μέχρι κόπρανα κροκοδείλων, χρησιμοποιήθηκαν για αιώνες ολόκληρους στην μάχη του καλλωπισμού. Μια μάχη που πολλές φορές έμελε να είναι πιο επικίνδυνη και παράλογη ακόμα κι από στρατιωτική διαμάχη.
Το κυνήγι της ομορφιάς παρέσυρε τον άνθρωπο από τα πρώτα κιόλας βήματα της ιστορίας του, σε μια άνιση μάχη ενάντια στα ψεγάδια της φύσης και τα σημάδια του χρόνου. Από τα προϊστορικά κιόλας χρόνια βούρτσες και κοκκαλάκια (κυριολεκτικά μια που ήταν τμήματα από κόκκαλα θηραμάτων) επιστρατεύθηκαν στην φροντίδα των μαλλιών, ενώ το παλαιότερο σετ μακιγιάζ χρονολογείται από το 4000 π.Χ. (Αίγυπτος) και το αρχαιότερο μανό από το 3000 π.Χ. (Κίνα). Και ακόμα υπήρχε σαπούνι από το 10000 π.Χ!
Αν και τα δύο φύλα εξάντλησαν την εφευρετικότητα, και πολλές φορές την τόλμη τους, στην αναζήτηση ιδανικών συνταγών ομορφιάς, η ιστορία έδωσε τελικά τα πρωτεία στις γυναίκες, κυρίως λόγω κοινωνιολογικών φαινομένων που δεν θα αναφερθούν εδώ. Το γυναικείο φύλο πράγματι μέσα στην ιστορία είχε αντιπροσώπους, τόσο αφοσιωμένους στο κυνήγι της ομορφιάς, που δικαίως απέκτησε τον χαρακτηρισμό «ωραίο».
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Εν αρχή ην οι Αιγύπτιοι, απόλυτοι υπέρμαχοι του καλλωπισμού. Πίστευαν ότι η εμφάνισή τους συνδεόταν άμεσα με την πνευματική τους υπόσταση, έτσι δημιούργησαν ένα πραγματικό οπλοστάσιο καλλυντικών και αρωμάτων. Από την δεύτερη κιόλας χιλιετία π.Χ. είχαν καλλυντικά προϊόντα που θα τρόμαζαν την Max Factory. Αντιρυτιδικές κρέμες, make up, μολύβια ματιών, σκιές, υδατικές κρέμες, αιθέρια έλαια και μια τεράστια γκάμα αρωμάτων. Το μεσντεμέτ, για παράδειγμα ήταν μπογιά ματιών που φτιαχνόταν από χαλκό και μόλυβδο, ίσως όχι και τόσο ασφαλής, αλλά δούλευε. Με αυτή έβαφαν σκούρα τα βλέφαρα και τις βλεφαρίδες, μια που τα σκούρα χρώματα πίστευαν ότι τους προστάτευαν από το «κακό μάτι» και σίγουρα κρατούσαν τα ζωύφια μακριά.
Μια άλλη συνταγή από καμμένα αμύγδαλα, σκουριά χαλκού, χρωματιστό χαλκό, μόλυβδο, στάχτη και ώχρα έδινε το κοχλ, μια σκούρα σκόνη που χρησιμοποιούσαν για να ζωγραφίζουν το περίγραμμα των ματιών. Διάλυμα κόκκινου πυλού με υδράργυρο (!) στα μάγουλα και τα χείλη συμπλήρωνε το θανατηφόρο μακιγιάζ, και των δύο φύλων, ενώ αριστοτεχνικές περούκες και χέννα στα νύχια ολοκλήρωναν την, ομολογουμένως, πολύχρωμη εικόνα τους.
Το εκπληκτικό όμως είναι ότι σε πρόσφατη μελέτη της L’Oreal από επιστήμονες του Λούβρου, ανακαλύφθηκε ότι η μαύρη μπογιά των ματιών είχε συστατικά που είχαν δημιουργηθεί χημικά, αφού δεν μπόρεσαν να βρουν την φυσική τους προέλευση, ενώ το μεσντεμέτ έχει σχεδόν την ίδια σύνθεση με τα σύγχρονα μολύβια ματιών. Ένας ακόμα τομέας που τους χρωστάει πολλά στους αρχαίους Αιγύπτιους είναι η αποτρίχωση. Αρκεί να σημειώσουμε ότι η χαλάουα (ζάχαρη ή μέλι με λεμόνι και νερό), και το κερί αποτρίχωσης είναι δικές τους εφευρέσεις.
Είχαν δημιουργήσει ακόμα και κρέμες αποτρίχωσης, αλλά δεν θα τις συστήναμε καθόλου, μια που βασικό συστατικό τους ήταν το αρσενικό (!) ανακατεμένο με άμυλο και ενεργό ασβέστη. Ακόμα και μια μικρή αμυχή στο δέρμα κατά την εφαρμογή της κρέμας ήταν θανατηφόρα. Αυτό είναι που λένε, η ομορφιά θέλει θυσίες.
Περιττό να σχολιαστεί ότι στην Αίγυπτο υπήρχαν μανικιουρίστες, κομμώτριες, αισθητικοί, και ζωγράφοι σώματος, αποδεικνύοντας για άλλη μια φορά πόσο πολύ μοντέρνοι ήταν τελικά οι αρχαίοι Αιγύπτιοι.
Στη συνέχεια τη σκυτάλη την πήραν οι λαμπροί μας πρόγονοι, αλλάζοντας την φιλοσοφία του καλλωπισμού. Πλέον δεν χρησιμοποιούσαν τα καλλυντικά για την πνευματική τους υπόσταση ή για να ευφράνουν τους θεούς, αλλά γιατί απλώς έτσι τους άρεσε. Υιοθέτησαν τα καλλυντικά των Αιγυπτίων αλλά με το γνωστό μέτρο που τους χαρακτήριζε. Οι γυναίκες πρωτοτύπησαν δημιουργώντας μια λευκή πούδρα από άσπρο μόλυβδο και κιμωλία για να δίνουν στα πρόσωπά τους χλωμή όψη ενώ η πιο δημοφιλής μέθοδος αποτρίχωσης ήταν το «λυχναράκι»: απλά έκαιγαν τις ανεπιθύμητες τρίχες με την ασθενική του φλόγα. Αρκετά τολμηρή μέθοδος αλλά δεν έχουμε καταγεγραμμένα στοιχεία για εγκαύματα. Περιττό δε να αναφέρουμε τις περίτεχνες αρχαιοελληνικές κομμώσεις που βλέπουμε στα αγάλματα, αλλά αξίζει να σημειωθεί η ευρύτατη χρήση του ψαλιδιού για τις μπούκλες και οι βαφές μαλλιών στις οποίες, για κάποιο λόγο, οι Αθηναίες είχαν τα πρωτεία. Οι μοντέρνες προγονές μας έβαφαν τα μαλλιά τους κόκκινα με χέννα, ξανθά με κίτρινο σαπούνι, ακόμα και μπλε διάστικτα με χρυσόσκονη και πολύχρωμες πούδρες.
Οι Ρωμαίοι ακολούθησαν τα χνάρια των Ελλήνων, αλλά άφησαν πίσω τους το μέτρο. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Ρωμαίος φιλόσοφος Πλάτους «μια γυναίκα χωρίς μακιγιάζ, είναι σαν φαγητό χωρίς αλάτι». Ο τρόπος ζωής των Ρωμαίων δεν είχε περιορισμούς στην χρήση των καλλυντικών. Οι αιγυπτιακές μέθοδοι ομορφιάς επέστρεψαν, ενώ προχώρησαν και στην επινόηση νέων πολύπλοκών και μερικές φορές παράλογων συνταγών καλλωπισμού. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τα λουτρά σε λάσπη και κόπρανα κροκοδείλων, το μανό από λίπος και αίμα αρνιού, και το κούρεμα των σκλάβων για την παραγωγή πολύχρωμων περουκών.
Άξια αντιπρόσωπος της εποχής της ήταν η γνωστή σύζυγος του Νέρωνα, η Ποππαία, την οποία σκιαγραφεί σε όλη της την υπερβολή ο ιστορικός Τάκιτος. Με βάση τα λεγόμενα του, η ραφινάτη αυτή ρωμαία, έκανε καθημερινά μπάνιο σε αφρώδες γάλα που της προμήθευε μια αγέλη από πεντακόσιες γαϊδούρες, ενώ για να διατηρεί λαμπερή και λευκή την επιδερμίδα της πουδραριζόταν με «κροκοδειλάτα», σκόνη περιττωμάτων κροκοδείλου ανάμικτων με φρέσκο ρύζι. Ακόμα, η Ποππαία ήταν η εφευρέτης μιας πρώιμης μάσκας ομορφιάς από σίκαλη βρασμένη σε λάδι που αφαιρούταν με φρέσκο γάλα κάθε πρωί.
Ο Χριστιανισμός ήρθε δυναμικά για να καταδικάσει τα φιλήδονα φτιασιδώματα αλλά η ματαιοδοξία του ανθρώπου αποδείχτηκε ισχυρότερη. Η μόδα του Μεσαίωνα στην Ευρώπη ακολούθησε το χλωμό πρότυπο του Ελληνορωμαϊκού μακιγιάζ, αφού το ηλιοκαμένο δέρμα ήταν χαρακτηριστικό του χωριάτη που δούλευε όλη μέρα στα χωράφια. Βέβαια, το να δουλεύεις όλη μέρα στο χωράφι αποδείχτηκε πολύ πιο υγιές από τις συνταγές ομορφιάς για λευκή επιδερμίδα. Κατά τον 6ο μ.Χ. αιώνα οι μοντέρνες δεσποσύνες για να πετύχουν την μοδάτη χλομάδα έκαναν αφαιμάξεις (προκαλούσαν μικρές αιμορραγίες!), μέχρι τον 18ο αιώνα χρησιμοποιούσαν πούδρες από ανθρακικό άλας, υδροξείδιο και οξείδιο του μολύβδου (αποκτώντας σταδιακά δηλητηρίαση από μόλυβδο που συχνά οδηγούσε σε μυϊκή παράλυση και θάνατο), και έπιναν μεγάλες ποσότητες ξυδιού.
Ο μυστικισμός του Μεσαίωνα έδωσε μερικές εξαιρετικά παράδοξες, όσο και ανθυγιεινές, συνταγές ομορφιάς. Για παράδειγμα, για λάμψη στα μάτια χρησιμοποιούσαν βοτάνια με μυστικές ιδιότητες όπως η τοξική μπελαντόνα και το δηλητηριώδες στρύχνο. Στην αυλή της Αικατερίνης των Μεδίκων, οι αστρολόγοι της ακολουθίας της έσφαζαν περιστέρια για να πλύνουν οι κυρίες τα πρόσωπά τους στο ζεστό αίμα, πιστεύοντας ότι το αίμα έδινε πίσω την χαμένη φρεσκάδα. Μια διαβόητη αριστοκράτισσα του 16ου αιώνα, η Ελιζαμπέτα Μπάρτορι της Ρουμανίας, πήγε ακόμα πιο μακριά αυτή την αντίληψη, φτάνοντας στο σημείο να κάνει μπάνιο στο αίμα φτωχών κοριτσιών προκειμένου να ξανανιώσει. Το 1711 δημοσιεύθηκε το Curiosa Arcana του Λεμερί (Lemery) που έδινε αρκετές παράδοξες συνταγές ομορφιάς, ανάμεσά τους μια αλοιφή αποτρίχωσης από ξερά περιττώματα γάτας αναμεμιγμένα με δυνατό ξύδι, ενώ οι μητέρες της ελισαβετιανής Αγγλίας έβαζαν στα μέτωπα των παιδιών τους επιδέσμους με ανάλογο περιεχόμενο για να ξεφορτωθούν τα μαλλιά από τα μέτωπά τους και να αποκτήσουν την μοντέρνα κόμη της βασίλισσας.
Οι σπιτικές συνταγές ομορφιάς έδιναν και έπαιρναν κατά τον 19ο αιώνα, αλλά μόνο στις αρχές του 20ου αιώνα έκαναν δειλά την εμφάνισή τους τα σαλόνια ομορφιάς, που στην αρχή οι κυρίες τα επισκέπτονταν κρυφά για να μην κακοχαρακτηριστούν. Πολλές γυναίκες έφταναν στα άκρα προκειμένου να αποκτήσουν τα μυστικά ομορφιάς διάσημων καλλονών, όπως για παράδειγμα η ανέκδοτη ιστορία μιας Γαλλίδας που δωροδόκησε τους φρουρούς του Πύργου του Λονδίνου για να μάθει τη σύνθεση μιας κρέμας προσώπου της βασίλισσας Αλεξάνδρας. Την ίδια περίοδο, η γοητευτική βασίλισσα έκανε μόδα τη χρήση επιχρίσματος πορσελάνης στο πρόσωπο, για την απόκτηση λείας και άφθαρτης επιδερμίδας. Δυστυχώς, για όσες Αγγλίδες ακολούθησαν την συνταγή, η μάσκα πορσελάνης αποδείχθηκε πραγματικό βασανιστήριο, αφού «άναβε» όταν βρίσκονταν κοντά σε ηλεκτρικούς λαμπτήρες κάνοντας την χρήση της αφόρητη.
Ακολούθησε η χρυσή εποχή της σύγχρονης αισθητικής, με πολλούς και διάσημους πρωταγωνιστές όπως την Έλενα Ρουμπινστάιν (Helena Rubenstein), τον ιδρυτή της L’Oreal Ευγένιο Σούλερ (Eugene Schueller), την Έστε Λόντερ (Estee Lauder, και πολλούς άλλους που έφεραν την επανάσταση και την απόλυτη ελευθερία στο κυνήγι της ομορφιάς, μαζί με ένα εμπόριο ύψους άνω των 40 δισεκατομμυρίων ευρώ τον χρόνο.
Βέβαια, οι εποχές άλλαξαν και οι σκοτεινές και επικίνδυνες συνταγές ομορφιάς του παρελθόντος χάθηκαν για πάντα, όμως είναι γεγονός ότι ακόμα και σήμερα ο άνθρωπος θυσιάζει πολλά και περνάει ακόμα περισσότερα για την ομορφιά. Φτάνει να δει κανείς μια εγχείρηση πλαστικής χειρουργικής ή την επέμβαση λιποαναρρόφησης, για να συνειδητοποιήσει πόσες δοκιμασίες είμαστε διατεθειμένοι να περάσουμε προκειμένου να νικήσουμε τον χρόνο και την ίδια την φύση στην μάταιη μάχη του καλλωπισμού.
ΒΟΧ 1:
Κατά την Αναγέννηση, η μόδα απαιτούσε την χρήση μολύβδου για το βάψιμο του προσώπου. Μια Ιταλίδα, η κυρία Τοφάνα (Signora Toffana), είχε σχεδιάσει μια θαυματουργή, όπως διαφήμιζε, πούδρα για τις πλούσιες πελάτισσες της. Οι οδηγίες που έδινε για την χρήση της πούδρας ήταν να μην την καταπίνουνε και να μην την ανασαίνουνε οι ίδιες, αλλά να την απλώνουν ελεύθερα στα πρόσωπά τους όταν βρίσκονταν μαζί με τους συζύγους τους. Μετά από τριακοσίους νεκρούς συζύγους και άλλες τόσες πλούσιες χήρες η σινιόρα Τοφάνα εκτελέστηκε. Πέρα από τον μόλυβδο, βασικό συστατικό της πούδρας ήταν το αρσενικό.
ΒΟΧ 2:
Πατέρας του λίφτινγκ, χωρίς να το ξέρει, ήταν ο διάσημος καρδινάλιος Ρισελιέ. Κάθε πρωί ο κουρέας του τραβούσε το δέρμα του κεφαλιού του ψηλά στο κρανίο μέχρι να τεντωθεί το πρόσωπό του. Το έδενε σφιχτά με μια κορδελίτσα και τοποθετούσε από πάνω την πουδραρισμένη περούκα, η οποία και έκρυβε το πονηρό αυτό τέχνασμα για την εξαφάνιση των ρυτίδων.
ΕΡΩΤΗΣΗ:
Τι κοινό έχουν το σύγχρονο make up, τα πινέλα μακιγιάζ και η λακ μαλλιών;
Οι εφευρέτες τους ήταν άνδρες.
Βίκη Καρυστινού
